OPŁATA ZA USTAWIENIE I WZNIESIENIE NAGROBKA NA GROBIE - CZY LEGALNA?

W ramach uchwał organów stanowiących gminy (też zarządzeń organów wykonawczych) podejmowanych na podstawie art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz. U. z 2021 r. poz. 679 ze zm.) w związku z art. 7 ust. 1-4 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. 2024 r. poz. 576), niestety nierzadko można znaleźć wśród szeregu opłat związanych z korzystaniem z cmentarza komunalnego, również takie, które dotyczą wzniesienia, czy też ustawienia nagrobka lub płyty nagrobnej na grobie. Zatem oprócz ogólnej opłaty za miejsce pochówku, organy gminy ustalają także dodatkowe opłaty związane z grobem.

Pytania zatem, czy takie działanie znajduje uzasadnienie w obowiązujących przepisach prawa?

W pierwszej kolejności trzeba pamiętać, że jak zauważył NSA w wyroku z dnia 14 marca 2024 r. (III OSK 1704/22) -

„Stosownie do treści art. 4 ust. 1 pkt 2 u.g.k. jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej, organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego postanawiają o wysokości cen i opłat albo o sposobie ustalania cen i opłat za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej oraz za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej jednostek samorządu terytorialnego. Zestawiając art. 4 u.g.k. z art. 7 ustawy o cmentarzach należy stwierdzić, że art. 7 tej ustawy zawiera w zakresie ustalania opłat lex specialis wobec art. 4 u.g.k.” (tak też NSA w wyroku z dnia 17 września 2024 r., III OSK 357/23).

Dodatkowo w kontekście powyższych opłat należy zauważyć, że niekwestionowany jest pogląd, według którego, z chwilą złożenia do grobu zwłok prawo do grobu obejmuje zarówno urządzenie jego wystroju, jak również wystawienie nagrobka. Te zewnętrzne przejawy prawa do grobu, mimo że wiążą się z wydatkami, mają charakter osobisty. Prawo do wzniesienia nagrobka i utrzymania grobu, w tym prawo do wykonywania z tym związanych robót, stanowi element prawa do grobu.

Tym samym wraz z udostępnieniem danej osobie fizycznej miejsca na grób, osoba ta uzyskuje nie tylko prawo do pochowania zmarłego, ale także zwyczajowo szereg uprawnień o charakterze trwałym, takich jak prawo wzniesienia nagrobka i jego przekształcenia, prawo do stałego odwiedzania grobu, stałego jego utrzymania w należytym stanie, prawo wykonywania zmian o charakterze dekoracyjnym itp. (wyrok NSA z dnia 11 stycznia 2017 r., II OSK 929/15, a także wyrok NSA z dnia 14 września 2018 r., II OSK 2263/16).

Skutkiem dysponowania prawem do grobu jest więc uprawnienie do wykonywania w jego obrębie robót. Uprawnienia wynikające z uzyskania miejsca grzebalnego na cmentarzu oraz uiszczanie opłaty za korzystanie z takiego miejsca wiążą się równocześnie z uprawnieniem do wystawienia (ustawienia) nagrobka lub płyty nagrobnej na grobie.

Zatem już samo wniesienie opłaty za udostępnienie miejsca do pochówku, jako części powierzchni ziemskiej stanowiącej teren cmentarza komunalnego, nie tylko uprawnia do korzystania z tej części mienia komunalnego do samego pochowania zwłok osoby zmarłej, ale także do wystawienia, zrealizowania nagrobka czy płyty nagrobnej na określonym miejscu pochówku.

Dlatego też należy uznać, że określenie dodatkowej opłaty za wzniesienie, ustawienie nagrobka czy też płyty nagrobnej na grobie nie mieści się w zakresie upoważnienia ustawowego wynikającego z art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o gospodarce komunalnej w związku z art. 7 ust. 1-4 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych.

---

Zainteresował Cię ten temat, masz wątpliwości lub pytania, a może potrzebujesz profesjonalnego wsparcia? Zapraszamy do kontaktu - Grzegorz Drozd, radca prawny, wspólnik w Kancelarii Drozd & Pięta.