JAK PRAWIDŁOWO PRZEPROWADZIĆ GŁOSOWANIE TAJNE?

Art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2024 r. poz. 1465 ze zm.), dalej „u.s.g.” stanowi, że rada gminy wybiera ze swego grona przewodniczącego i 1-3 wiceprzewodniczących bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym. Z przywołanego przepisu jednoznacznie wynika, iż głosowanie nad wyborem prezydium rady ma odbywać się w sposób tajny, co stanowi wyjątek od zasady jawności głosowań w organie stanowiącym gminy.

W przepisach powszechnie obowiązujących nie ma definicji legalnej tajnego głosowania. Pozostaje zatem odniesienie się do orzecznictwa sądów administracyjnych. NSA w wielokrotnie cytowanym wyroku z dnia 22 listopada 1990 r. (sygn. akt II SA 597/90) wskazał, że ustawowy warunek tajności jest zachowany, jeżeli każdy radny mógł głosować w sposób uniemożliwiający innym osobom identyfikację treści głosowania z jego osobą. Z kolei WSA w Poznaniu w wyroku z dnia 9 października 2024 r. uznał, że głosowanie tajne polega na tym, że radny dokonuje aktu głosowania z wykorzystaniem karty do głosowania, na której w miejscu zapewniającym tajność głosowania zaznacza, czy jest za, przeciw, czy wstrzymuje się od głosu w danej sprawie, lub wybiera opcje spośród zaproponowanych do wyboru. Karty do głosowania zbierane są do urny, a ich obliczaniem i ustaleniem wyniku głosowania zajmuje się powołana w tym celu spośród radnych komisja skrutacyjna (sygn. akt II SA/Po 524/24).

Dodatkowo należy zauważyć, że przepisy ustaw nie regulują również sposobu przeprowadzania głosowania tajnego. Zagadnienia proceduralne w tym zakresie powinny zatem zostać uregulowane w statucie gminy, który określa m.in. organizację wewnętrzną oraz tryb pracy organów gminy bądź w odrębnej uchwale rady wprowadzającej regulamin tajnego głosowania. Wydaje się, że głosowanie tajne może być również przeprowadzone za pomocą urządzeń elektronicznych, pod warunkiem, że system informatyczny zapewnia tajność głosowania.

Wojewoda Wielkopolski w rozstrzygnięciu nadzorczym z dnia 3 czerwca 2024 r. (znak: NP-III.4131.1.190.2024.3), dotyczącym stwierdzenia nieważności uchwały w sprawie wyboru przewodniczącego rady przyjął, że realizację zasady tajności, o której mowa w art. 19 ust. 1 u.s.g., umożliwiają odpowiednie techniczne aspekty w postaci stworzenia miejsca zapewniającego tajność oddania głosu. Radny powinien mieć zapewnioną możliwość oddania swojego głosu w sposób nieskrępowany, przemieszczenia się np. w specjalnie wyznaczone miejsce uniemożliwiające obserwację sposobu głosowania, zarówno przez innych radnych, jak i publiczność, a także przez obiektyw kamery, za pomocą której obrady są transmitowane i utrwalane.

W jednej z gmin podczas głosowania nad wyborem przewodniczącego rady miejskiej, po rozdaniu kart do głosowania wszyscy radni, siedząc obok siebie, mieli możliwość podglądu jak głosuje obok siedzący radny. Część radnych oświadczyła, iż widzieli jak głosują niektórzy radni, ponieważ siedzieli obok. Cześć radnych wskazała, że podczas głosowania czuć było ogromne skrępowanie, ponieważ z każdej strony na stół rady były skierowane kamery. Przedstawiony stan faktyczny został potwierdzony przez nagranie audiowizualne sesji rady.

Organ nadzoru uznał, że w takich okolicznościach sprawy – podczas wyboru na funkcję przewodniczącego rady doszło do istotnego naruszenia art. 19 ust. 1 u.s.g., regulującego procedurę podejmowana uchwały w sprawie wyboru przewodniczącego rady, ponieważ radnym nie zapewniono prawa do oddania głosu w sposób nieskrępowany, tak by osoby trzecie (w tym inni głosujący radni) nie zapoznały się z dokonanym przez głosującego wyborem, co skutkowało naruszeniem tajności głosowania, a w konsekwencji doprowadziło do stwierdzenia nieważności przedmiotowej uchwały w całości.

Ponadto, warto zauważyć, że wprowadzenie zasady nakazującej podejmowanie uchwał przez organy stanowiące gminy w głosowaniu jawnym, wiąże się przede wszystkim z realizacją konstytucyjnej zasady - prawa obywateli do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Odstępstwa od zasady podejmowania uchwał w głosowaniu jawnym mogą nastąpić tylko na mocy ustawy. Statuty jednostek samorządu terytorialnego nie mogą zatem naruszać przepisów ustawy, a jedynie w ich granicach określać szczegółowo organizację i tryb pracy organów. Stąd też nie można w drodze norm statutowych rozszerzać kręgu spraw poddanych procedurze tajnego głosowania, bowiem uprawnienie w tym zakresie przysługuje jedynie ustawodawcy (tak m.in. WSA w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z dnia 9 października 2019 r., sygn. akt II SA/Go 487/19).

Przykładowo, w jednej z gmin rada podjęła szereg uchwał dotyczących odwołania i powołania przewodniczących komisji rady gminy w głosowaniu tajnym. Działanie rady zostało zakwestionowane przez Wojewodę Dolnośląskiego m.in. w rozstrzygnięciu nadzorczym z dnia 31 stycznia 2020 r. (znak:  NK-N.4131.137.1.2020.AS). Organ nadzoru przyjął, że skoro wszelkiego rodzaju rozstrzygnięcia (akty woli) podejmowane przez radę gminy mają formę uchwały, to uchwały te (niezależnie od ich formy i treści) muszą zapadać w trybie i na zasadach określonych w art. 14 u.s.g., chyba że istnieje przepis szczególny rangi ustawowej, który stanowi inaczej. Tymczasem trzeba zauważyć, że w rozpatrywanej sprawie nie istnieje taki przepis szczególny rangi ustawowej, o czym radni byli poinformowani w trakcie sesji, a tym samym podjęcie kwestionowanych uchwał w drodze głosowania tajnego stanowiło istotne naruszenie prawa.

---

Zainteresował Cię ten temat, masz wątpliwości lub pytania, a może potrzebujesz profesjonalnego wsparcia? Zapraszamy do kontaktu - Sebastian Pięta, radca prawny, wspólnik w Kancelarii Drozd & Pięta.