COROCZNY RAPORT O STANIE GMINY

Jak co roku, do 31 maja organ wykonawczy każdej jednostki samorządu terytorialnego ma obowiązek przedstawienia organowi stanowiącemu raportu o stanie samorządu, tj. o stanie gminy (art. 28aa ustawy o samorządzie gminnym), o stanie powiatu (art. 30a ustawy o samorządzie powiatowym), a także o stanie województwa (art. 34a ustawy o samorządzie województwa).

Obowiązek ten dotyczy zatem nie tylko wójtów (burmistrzów, prezydentów miasta), ale również zarządów powiatu oraz zarządów województwa. Dla wielu osób piastujących po raz pierwszy funkcję organów lub członków organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego będzie to okazja do podsumowania pierwszego roku działalności po wyborach samorządowych z 2024 r. Choć trzeba zauważyć, że w tegorocznym raporcie nowego organu wykonawczego pewna jego część (tj. pierwsze miesiące 2024 r.) będzie dotyczyć okoliczności zastanych po osobie wcześniej pełniącej funkcję organu wykonawczego. WSA we Wrocławiu w wyroku z dnia 5 listopada 2020 r. (sygn. akt III SA/Wr 283/20) wskazał, że rozpatrzenie raportu o stanie gminy, a następnie decyzja o wotum zaufania, wyrażająca się w niej ocena raportu i działalności wójta, winny obejmować pełną perspektywę działań podejmowanych przez wójta w poprzednim roku, w tym w uwzględniać zmianę osoby piastującej tę funkcję.

Zgodnie z przepisami ustawy o samorządzie gminnym, raport obejmuje podsumowanie działalności organu wykonawczego w roku poprzednim (tj. 2024 r,), w szczególności realizację polityk, programów i strategii, uchwał rady gminy i budżetu obywatelskiego. Dodany do ustawy o samorządzie gminnym art. 28aa ust. 3a (obowiązujący od dnia 11 stycznia 2025 r.) wprowadza nowy element do raportu o stanie gminy. Zgodnie z tym przepisem, w gminach, które posiadają miejski plan adaptacji, przy sporządzaniu raportu o stanie gminy uwzględnia się wnioski i rekomendacje zawarte w sprawozdaniu, o którym mowa w art. 18c ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska.

Przepisy ustawy nie określają żadnych dodatkowych wymogów dla sporządzanych raportów. Mogą one jednak zostać określone przez organ stanowiący gminy. Art. 28aa ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym upoważnia radę gminy do określenia w drodze uchwały niestanowiącej aktu prawa miejscowego szczegółowych wymogów dotyczących raportu. Uchwała organu stanowiącego nie ma jednak charakteru obligatoryjnego, choć pozwala radnym na doprecyzowanie zakresu informacji, które mają być przedstawione przez wójta w raporcie.

Raport rozpatrywany jest podczas sesji, na której podejmowana jest uchwała w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium organowi wykonawczemu. Raport jest rozpatrywany w pierwszej kolejności. Nad przedstawionym raportem przeprowadzana jest debata. Przepisy ustawy o samorządzie gminnym dają mieszkańcom wspólnoty lokalnej uprawnienie do udziału w debacie nad raportem, określając jednocześnie zasady uczestniczenia w niej mieszkańców, m.in. wskazując tryb zgłoszenia do debaty, liczbę mieszkańców mogących zabrać głos w debacie. Po zakończeniu debaty nad raportem rada gminy podejmuje decyzje w sprawie wotum zaufania.

Uchwała w przedmiocie udzielenia organowi wykonawczemu wotum zaufania jest podejmowana po przedstawieniu raportu o stanie gminy oraz po przeprowadzeniu debaty nad tym raportem i wynikającymi z niego informacjami. Zdaniem NSA przedstawionym w wyroku z dnia 13 lipca 2023 r. (sygn. akt III OSK 422/22), całokształt informacji uzyskanych z raportu daje podstawy do sformułowania przez radnych oceny wójta (burmistrza, prezydenta), której wyrazem jest uchwała w przedmiocie wotum zaufania. To treść raportu, a czasem również treść i przebieg debaty nad raportem stanowią niejako uzasadnienie podjęcia uchwały o udzieleniu wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi) wotum zaufania lub stanowią uzasadnienie negatywnego wyniku głosowania nad nią, który to - z woli ustawodawcy - posiada charakter milczącej uchwały o treści negatywnej.

Warto również zauważyć, że przeprowadzenie debaty nad raportem o stanie gminy ma charakter wymogu proceduralnego, który nie musi zostać skonsumowany poprzez zabranie głosu przez radnych. Istotne jest wyłącznie to, czy z protokołu sesji rady wynika, że przewodniczący otworzył dyskusję nad raportem. To, czy ktokolwiek wziął w niej udział, dla pozytywnej weryfikacji wymogu przeprowadzenia dyskusji jest bez znaczenia (tak m.in. WSA w Szczecinie z dnia 24 lutego 2022 r. (sygn. akt II SA/Sz 978/21).

---

Zainteresował Cię ten temat, masz wątpliwości lub pytania, a może potrzebujesz profesjonalnego wsparcia? Zapraszamy do kontaktu - Sebastian Pięta, radca prawny, wspólnik w Kancelarii Drozd & Pięta.