KIEDY BRAK WOTUM ZAUFANIA DLA WÓJTA OZNACZA PRZEPROWADZENIE REFERENDUM W SPRAWIE ODWOŁANIA WÓJTA?

Rada gminy powinna rozpatrzyć raport o stanie gminy podczas sesji, na której podejmowana jest uchwała w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium wójtowi, czyli najpóźniej do końca 30 czerwca. Po zakończeniu debaty nad raportem o stanie gminy rada gminy przeprowadza głosowanie nad udzieleniem wójtowi wotum zaufania. Uchwała w sprawie udzielenia wójtowi wotum zaufania jest podejmowana bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady gminy, a niepodjęcie uchwały o udzieleniu wójtowi wotum zaufania jest równoznaczne z podjęciem uchwały o nieudzieleniu wójtowi wotum zaufania (art. 28aa ust. 9 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym – Dz. U. z 2024 r. poz. 1465 ze zm. – dalej „u.s.g.”).

Uchwała o nieudzieleniu wójtowi wotum zaufania posiada przede wszystkim charakter polityczny, jednak w pewnych okolicznościach może również rodzić konsekwencje prawne. Jak wskazał NSA w wyroku z dnia 11 czerwca 2024 r.:

Uchwała o nieudzieleniu wójtowi wotum zaufania w żaden sposób ani nie ogranicza zakresu kompetencji osoby pełniącej funkcję organu wykonawczego gminy, nie pozbawia go mandatu, ani też w inny sposób nie ingeruje w pełnienie tej funkcji. Uchwała odmawiająca udzielenia wotum zaufania nie powoduje żadnych skutków prawnych dla wójta (sygn. akt III OSK 2318/22).

Art. 28aa ust. 10 u.s.g. stanowi jednak, że w przypadku nieudzielenia wójtowi wotum zaufania w dwóch kolejnych latach rada gminy może podjąć uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania wójta. Należy jednak zwrócić uwagę, że rada może podjąć uchwałę o przeprowadzeniu tego referendum dopiero na sesji zwołanej nie wcześniej niż po upływie 14 dni od dnia podjęcia uchwały w sprawie nieudzielenia wójtowi wotum zaufania (bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu imiennym).

Decyzja rady o przeprowadzeniu referendum ma charakter fakultatywny. Musi ona jednak dotyczyć dwóch kolejnych po sobie lat kalendarzowych. W tegorocznym raporcie nowego organu wykonawczego pewna jego część (tj. pierwsze miesiące 2024 r.) będzie dotyczyć okoliczności zastanych po osobie wcześniej pełniącej funkcję organu wykonawczego. Z kolei ubiegłoroczne uchwały w sprawie udzielenia wotum zaufania w całości dotyczyły działalności osoby, która sprawowała funkcję wójta w poprzedniej kadencji. Wydaje się, że uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum w sprawie odwołania wójta trzeba wiązać z osobą piastującą stanowisko wójta. Zatem należy przyjąć, że warunkiem podjęcia takiej uchwały przez radę gminy jest nieudzielenie wotum zaufania w dwóch kolejnych latach tej samej osobie sprawującej funkcję wójta. Mimo że literalna redakcja przepisu nie prowadzi do takiego wniosku, przyjęcie przeciwnego stanowiska naruszałoby podejście systemowe i funkcjonalne omawianych przepisów.

Na powyższą kwestię zwrócił uwagę m.in. WSA w Olsztynie w wyroku z dnia 14 listopada 2019 r. (sygn. akt II SA/Ol 785/19):

(...) istotne znaczenie ma także okoliczność, że przedmiotem debaty, po zakończeniu której podjęto zaskarżoną uchwałę, był raport o stanie gminy na przełomie dwóch kadencji (…) konstytucyjne zasady praworządności, sprawiedliwości społecznej i równości wobec prawa stoją w sprzeczności z możliwością przypisania odpowiedzialności danej osobie za cudze działania lub zaniechania, co miałoby miejsce, w sytuacji gdy podstawą nieudzielania wotum zaufania byłyby okoliczności wpływające na stan gminy, które wydarzyły się przed dniem … [w poprzedniej kadencji]. Należy bowiem pamiętać, że konsekwencje nieudzielenia wotum zaufania, z uwagi na treść art. 28aa ust. 10 SamGminU, dotykają indywidualnie obecnego Wójta Gminy, gdyż to jego będzie dotyczyło ewentualne referendum w sprawie odwołania wójta, przeprowadzane w efekcie zastosowania procedury przewidzianej tym przepisem.

Przyjęcie powyższej zasady prowadzi do wniosku, że w 2025 r. wójtowie mogą po raz pierwszy zostać adresatem uchwały o nieudzieleniu wotum zaufania w tej kadencji, co oznacza brak możliwości zastosowania wobec nich mechanizmu z art. 28aa ust. 10 u.s.g. Niemniej jednak zasada ta nie dotyczy osób, które piastowały funkcję wójta w poprzedniej kadencji i w tym roku rada gminy drugi raz z rzędu podejmie uchwałę o nieudzieleniu im wotum zaufania. Wydaje się zatem, że tylko dla takich wójtów kolejny brak uzyskania wotum zaufania może wiązać się z przeprowadzeniem referendum w sprawie ich odwołania.

Dodatkowo, należy pamiętać, że uchwała rady gminy w sprawie przeprowadzenia referendum podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Ponadto, podlega ona bezzwłocznemu rozplakatowaniu lub ogłoszeniu w inny sposób zwyczajowo przyjęty w danej gminie.

---

Zainteresował Cię ten temat, masz wątpliwości lub pytania, a może potrzebujesz profesjonalnego wsparcia? Zapraszamy do kontaktu - Sebastian Pięta, radca prawny, wspólnik w Kancelarii Drozd & Pięta.