MŁODZIEŻOWE RADY JEDNOSTEK POMOCNICZYCH GMINY

W dniu 21 października 2025 r. w Dzienniku Ustaw została opublikowana ustawa z dnia 12 września 2025 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz ustawy o funduszu sołeckim (poz. 1436). Celem nowelizacji jest dodanie przepisów, które umożliwią tworzenie młodzieżowych rad jednostek pomocniczych. Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze tj. sołectwa oraz dzielnice i osiedla. W obowiązującym dotąd stanie prawnym brak jest ustawowych podstaw do powoływania młodzieżowej rady na poziomie jednostek pomocniczych. Tymczasem, w niektórych sołectwach funkcjonują młodzieżowe rady działające nieformalnie bez możliwości skorzystania z części instytucji prawnych, które posiadają młodzieżowe rady gmin działające na podstawie art. 5b ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2025 r. poz. 1153), dalej „u.s.g.”.

Zgodnie z dodanym ust. 16 do art. 5b u.s.g. rada gminy może w statucie jednostki pomocniczej upoważnić ją do utworzenia młodzieżowej rady jednostki pomocniczej. Do zadań młodzieżowej rady jednostki pomocniczej będzie należeć w szczególności:

1. opiniowanie projektów uchwał organu uchwałodawczego jednostki pomocniczej dotyczących młodzieży i projektów uchwał rady gminy dotyczących młodzieży w zakresie dotyczącym jednostki pomocniczej;

2. udział w opracowaniu dokumentów strategicznych gminy na rzecz młodzieży w zakresie dotyczącym jednostki pomocniczej;

3. monitorowanie realizacji na terenie jednostki pomocniczej dokumentów, o których mowa w pkt 2;

4. podejmowanie działań na rzecz młodzieży na zasadach określonych przez organ uchwałodawczy jednostki pomocniczej;

5. współpraca z innymi młodzieżowymi radami, w szczególności z młodzieżową radą gminy, na terenie której jest położona dana jednostka pomocnicza, i młodzieżowymi radami innych jednostek pomocniczych położonych na terenie danej gminy (art. 5b ust. 17 u.s.g.).

Nowelizacja przewiduje, że do młodzieżowej rady jednostki pomocniczej będzie się stosować odpowiednio przepisy dotyczące funkcjonowania młodzieżowej rady gminy regulujące kwestie jej charakteru prawnego, zadań, wyborów, ustroju wewnętrznego, a także obsługi organizacyjnej przez urząd gminy.

Celem omawianej nowelizacji jest również zwiększenie udziału organów wykonawczych jednostek pomocniczych w procesie podejmowania decyzji przez organy gminy. Zgodnie z nową regulacją, przewodniczący rady gminy jest każdorazowo zobowiązany do zawiadamiania, na takich samych zasadach jak radnych, przewodniczącego organu wykonawczego jednostki pomocniczej już nie tylko o sesji rady gminy, ale również o posiedzeniach jej komisji.

Nowy art. 37c u.s.g. przewiduje, że gmina zapewnia członkom organu wykonawczego jednostki pomocniczej ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej i od następstw nieszczęśliwych wypadków, zaistniałych w związku z wykonywaniem zadań związanych z obowiązkami inkasenta oraz poborem podatków w drodze inkasa oraz realizacją umów, o których mowa w art. 48 ust. 1b u.s.g. (związanych z określonym w statucie zarządzaniem i korzystaniem z mienia komunalnego).

Zgodnie z nowelizacją, wójt będzie mógł powołać, w drodze zarządzenia, swój organ opiniodawczo-doradczy – konwent przewodniczących organów wykonawczych jednostek pomocniczych gminy. Konwent będzie obradował na posiedzeniach pod przewodnictwem wójta. Wójt, powołując konwent, będzie określał zakres działania konwentu i tryb jego działania oraz będzie mógł określić zasady wypłacania diety i zwrotu kosztów podróży przysługujących przewodniczącym organów wykonawczych jednostek pomocniczych za udział w posiedzeniach konwentu.

W dotychczasowym stanie prawnym wątpliwości budzą faktyczne uprawnienia sołtysów związane z zarządzaniem i korzystaniem przez sołectwa z mienia komunalnego, w zakresie określonym w statucie sołectwa. W praktyce wynajem i użytkowanie nieruchomości pozostających w dyspozycji gminy wiąże się z koniecznością zawierania licznych drobnych bieżących umów. Brak jest jednoznacznych przepisów, które pozwalałyby zawierać takie umowy sołtysom. Nowelizacja wprowadza art. 48 ust. 1b u.s.g., na mocy którego wójt będzie mógł upoważnić przewodniczącego organu wykonawczego jednostki pomocniczej do zawierania umów związanych z zarządzaniem i korzystaniem z mienia komunalnego wykorzystywanego przez jednostkę pomocniczą.

Zmiana objęła również ustawę z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim (Dz. U. z 2014 r. poz. 301 ze zm.). Celem nowelizacji w tym zakresie jest uelastycznienie procedury ubiegania się o środki z funduszu sołeckiego oraz umożliwienie ubiegania się o środki z budżetu gminy przez inne niż sołectwo jednostki pomocnicze, w przypadku wyodrębnienia przez gminę w budżecie środków przeznaczonych na fundusz sołecki.

Nowelizacja wchodzi w życie w dniu 1 stycznia 2026 r. Zgodnie z przepisem przejściowym, młodzieżowe rady jednostek pomocniczych gmin utworzone przed dniem wejścia w życie nowelizacji stają się młodzieżowymi radami jednostek pomocniczych gmin w rozumieniu art. 5b u.s.g., w nowym brzmieniu.

---

Zainteresował Cię ten temat, masz wątpliwości lub pytania, a może potrzebujesz profesjonalnego wsparcia? Zapraszamy do kontaktu - Sebastian Pięta, radca prawny, wspólnik w Kancelarii Drozd & Pięta.