PRZENIESIENIE WŁASNOŚCI SIECI WODOCIĄGOWO-KANALIZACYJNEJ

Jak stanowi art. 31 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2024 r. poz. 747) osoby, które wybudowały z własnych środków urządzenia wodociągowe i urządzenia kanalizacyjne, mogą je przekazywać odpłatnie gminie lub przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu, na warunkach uzgodnionych w umowie (ust. 1). Jednocześnie przekazywane urządzenia, o których mowa w ust. 1, powinny odpowiadać warunkom technicznym określonym w odrębnych przepisach (ust. 2).  Z kolei należność za przekazane urządzenia wodociągowe i urządzenia kanalizacyjne może być rozłożona na raty lub uwzględniona  w rozliczeniach za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków (ust. 3).

Wymaga równocześnie zauważenia, że powyższy przepis stanowi część rozdziału 7. ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, zatytułowanego – Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe.

Przywołany przepis, choć będący częścią ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków oraz odnoszący się do zagadnienia związanego z odpłatnym przejęciem przez gminę (lub przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne) własności urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, nie stanowi obecnie podstawy ewentualnego roszczenia o odpłatne przeniesienia własności tych urządzeń.

Trzeba bowiem zauważyć, że na mocy ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2008 r. Nr 116, poz. 731), znowelizowania została treść art. 49 Kodeksu cywilnego, poprzez dodanie § 2.

Z aktualnego brzmienia art. 49 Kodeksu cywilnego wynika, że urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa (§1). Natomiast, w myśl § 2 tego artykułu, osoba, która poniosła koszty budowy urządzeń, o których mowa w § 1, i jest ich właścicielem, może żądać, aby przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do swojej sieci, nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej. Z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca.

Rozwiązanie to stanowi wyjątek od zasady superficies solo cedit (art. 47 § 2 i art. 191 Kodeksu cywilnego), odrywając prawo własności urządzeń przesyłowych od prawa własności gruntu, choćby były one trwale z tym gruntem związane. Nie rozstrzyga ono natomiast o tym, kto jest właścicielem urządzeń tworzących sieć. Możliwość uzyskania samodzielnego statusu rzeczowego przez urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania mediów, choćby były one trwale związane z gruntem, jest warunkowana tym, by wchodziły one w skład przedsiębiorstwa.

Po wejściu w życie art. 49 § Kodeksu cywilnego uznać należy, że zawiera on ogólną podstawę dla roszczenia o przeniesienie własności wszelkich urządzeń przesyłowych, w tym także tych, których dotyczą ustawy pozakodeksowe. Przepis art. 49 § 1 Kodeksu cywilnego obejmuje swoim zakresem również urządzenia wodociągowe i kanalizacyjne, o których mowa w art. 2 pkt 14 i pkt 16 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków.

Tym samym, prawidłową podstawą prawną wystąpienia z żądaniem zawarcia umowy o nabycie własności urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych jest obecnie art. 49 § 2 Kodeksu cywilnego, nie zaś art. 31 ust. 1 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Wskazany przepis art. 31 ust. 1 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków nie jest przepisem szczególnym wobec art. 49 § 2 Kodeksu cywilnego, który jako późniejszy wyłącza stosowanie tego pierwszego (tak też SN m.in. w uchwale z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 26/11; w wyroku z dnia 19 listopada 2014 r., II CSK 169/14; w wyroku z dnia 11 lutego 2016 r., V CNP 39/15).

---

Zainteresował Cię ten temat, masz wątpliwości lub pytania, a może potrzebujesz profesjonalnego wsparcia? Zapraszamy do kontaktu - Grzegorz Drozd, radca prawny, wspólnik w Kancelarii Drozd & Pięta.