OPŁATA ZA WODY OPADOWE I ROZTOPOWE

Zgodnie z brzmieniem art. 2 pkt 10 ustawy z dnia 7 czerwca 2002 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2024 r. poz. 757 ze zm.) – dalej u.z.z.w., ścieki komunalne to ścieki bytowe lub mieszanina ścieków bytowych ze ściekami przemysłowymi albo wodami opadowymi lub roztopowymi będącymi skutkiem opadów atmosferycznych, odprowadzane urządzeniami służącymi do realizacji zadań własnych gminy w zakresie kanalizacji i oczyszczania ścieków komunalnych.

Zatem wody opadowe i roztopowe stanowią element definicji ścieków komunalnych. Czy zatem gmina może ustanowić odrębną opłatę za odprowadzania wód opadowych i roztopowych (tzw. opłatę za deszczówkę)?

Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2024 r. poz. 1465) dalej u.s.g., zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. Wśród zadań własnych znajdują się m.in. sprawy wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz.

Odprowadzanie wód opadowych i roztopowych stanowi zatem zadanie własne gminy o charakterze użyteczności publicznej, a więc usługę zaspokajającą potrzeby o charakterze zbiorowym, świadczoną w sposób oparty na majątku publicznym, w sposób ciągły i celem zaspokojenia potrzeb zbiorowości bez możliwości wyboru dostawcy tej usługi.

Jak zauważył NSA w wyroku z dnia 22 listopada 2022 r. (III OSK 5837/21) – (…)

„nie można zaprzeczyć, aby odprowadzanie wód opadowych i roztopowych nie stanowiło zadania własnego gminy o charakterze użyteczności publicznej, a więc usługi zaspokajającej potrzeby o charakterze zbiorowym, świadczonej w sposób oparty na majątku publicznym, w sposób ciągły i celem zaspokojenia potrzeb zbiorowości bez możliwości wyboru dostawcy tej usługi.(…) Z zestawienia art. 7 ust. 1 pkt 3 u.s.g. oraz art. 2 pkt 10 u.z.z.w. wynika, że usuwanie i oczyszczania ścieków komunalnych stanowi zadanie własne gminy. Natomiast do katalogu ścieków komunalnych zalicza się mieszaninę ścieków bytowych ze ściekami przemysłowymi albo wodami opadowymi lub roztopowymi będącymi skutkiem opadów atmosferycznych, jeżeli są one odprowadzane urządzeniami służącymi do realizacji zadań własnych gminy.”.

Jednocześnie sama u.z.z.w. nie zawiera bezpośredniej podstawy prawnej do ustanowienia przez gminę opłaty za odprowadzania wód opadowych i roztopowych. Gdzie zatem należy poszukiwać takiej podstawy prawnej?

Przepisem takim będzie art. 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz. U. z 2021 r. poz. 679). Zgodnie z tym przepisem, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej, organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego postanawiają o wysokości cen i opłat albo o sposobie ustalania cen i opłat za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej oraz za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej jednostek samorządu terytorialnego (ust. 1 pkt 2).

W orzecznictwie sądów administracyjnych, na przestrzeni lat obowiązywania obecnej ustawy – Prawo wodne oraz znowelizowanej tą ustawą u.z.z.w. w zakresie wód opadowych i roztopowych, ugruntował się pogląd, że odprowadzania wód opadowych i roztopowych stanowi usługę komunalną o charakterze użyteczności publicznej (tak NSA w wyroku z dnia 27 czerwca 2023 r., III OSK 253/22).

Analogiczne stanowisko zajął WSA we Wrocławiu w wyroku z dnia  25 marca 2025 r. (II SA/Wr 668/24) wskazując –

„Sąd nie podzielił dwóch pierwszych zarzutów skargi, uznając, że usługi polegające na odprowadzaniu wód opadowych i roztopowych do sieci kanalizacyjnej stanowią usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej, a do zakresu ustalenia wysokości ceny i opłaty za taką usługę, przepis art. 4 ust. 1 pkt 2 u.g.k. stanowi wystarczającą i samoistną podstawę prawną. (…) przepis ten zawiera wszystkie elementy delegacji ustawowej do wydania aktu prawa miejscowego w przedmiocie opłat za usługi komunalne związane z odprowadzaniem wód opadowych i roztopowych do sieci kanalizacyjnej.”.

Z kolei w przypadku decyzji o wprowadzeniu opłaty za odprowadzania wód opadowych i roztopowych niezwykle ważne jest prawidłowe i całościowe określenie regulacji dotyczącej opłaty.

Jak bowiem wskazał NSA -

„Przepis art. 4 ust. 1 pkt 2 u.g.k. upoważnia prawodawcę lokalnego do wprowadzenia opłaty, która nie stanowi daniny publicznej, ale jest formą odpłatności za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej oraz za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej jednostek samorządu terytorialnego. (….) w tej sprawie nie może mieć zastosowania jakakolwiek kalkulacja poza aktem prawa miejscowego, czyli na etapie podpisywania umowy cywilnoprawnej. Zarówno opłata (sposób jej ustalenia) oraz cena (sposób jej ustalenia) muszą być kompleksowo uregulowane w akcie prawa miejscowego. Dopiero na podstawie tak skonstruowanego aktu prawa miejscowego wyznaczającego cenę za usługę oraz sposób obliczenia opłaty, można rozważać podpisanie umowy cywilnoprawnej będącej podstawą prawną świadczenia usług komunalnych konkretnemu podmiotowi." (wyrok z dnia 27 listopada 2024 r., III OSK 4767/21).

Z kolei w wyroku z dnia 12 lutego 2025 r. NSA przyjął, że -

„(…) upoważnienie nie ogranicza się tylko do wskazania końcowej opłaty, ale wiąże się również z wyznaczeniem ceny. Zauważyć należy, że w analizowanym przepisie ustawodawca wskazał na alternatywne rozwiązania, a mianowicie postanowienie o wysokości cen i opłat albo postanowienie o sposobie ustalania cen i opłat. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego prawodawca lokalny może postanowić o cenach i opłatach wyłącznie w przypadku, gdy cena wynika z innych regulacji i nie jest efektem ustaleń oraz kalkulacji jednostki samorządu terytorialnego, natomiast opłata jest bezpośrednią pochodną ceny, którą można ustalić na podstawie prostej kalkulacji. W tym miejscu, na marginesie, Naczelny Sąd Administracyjny pragnie podkreślić, że w każdym przypadku opłata (jej wysokość) jest pochodną ceny. Z tego też powodu zasadne jest w akcie prawnym nie tyle uregulowanie wysokości opłaty, co raczej sposobu jej ustalenia. Ostateczna opłata jest bowiem wypadkową ceny oraz najczęściej ilościowego ujęcia świadczonej usługi. W związku z powyższym w przypadku, gdy cena jest ustalana samodzielnie przez jednostkę samorządu terytorialnego, a ustalenie wysokości opłaty oraz ceny nie wiąże się z prostą kalkulacją prawodawca lokalny powinien wprowadzić regulację o sposobie ustalania cen i o sposobie ustalania opłat.” (III OSK 1496/23).

Tym samym, zarówno opłata (sposób jej ustalenia) oraz cena (sposób jej ustalenia) muszą być kompleksowo uregulowane w treści aktu prawa miejscowego. Dopiero tak skonstruowana uchwała (zarządzenia) wyznaczająca cenę za usługę oraz sposób obliczenia opłaty, będzie stanowiła prawidłową realizację upoważnienia ustawowego.

---

Zainteresował Cię ten temat, masz wątpliwości lub pytania, a może potrzebujesz profesjonalnego wsparcia? Zapraszamy do kontaktu - Grzegorz Drozd, radca prawny, wspólnik w Kancelarii Drozd & Pięta.