TZW. SYSTEM „DONOSZONY” TO NIE ODBIÓR ODPADÓW KOMUNALNYCH „U ŹRÓDŁA”

W dniu 18 marca 2025 r. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargi kasacyjne jednej z gmin w sprawach regulacji regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy oraz szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów, które przewidywały pozbywanie się przez właścicieli nieruchomości zabudowanych budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi bioodpadów poprzez umieszczanie ich w ogólnodostępnych pojemnikach – tzw. gniazdach.

Stworzony system pozbywania się bioodpadów przez właścicieli tych nieruchomości, przewidywał w pierwszej kolejności ich kompostowanie. W przypadku braku kompostowania, umożliwiał ich pozbywanie się w formie umieszczania w pojemnikach gniazdowych ustawionych przez gminę, a ostatecznie ewentualnie poprzez dostarczenie ich do PSZOKu. Zatem gmina w ramach opłaty za odbiór odpadów postanowiła o wyłącznym prawie donoszenia bioodpadów do ogólnodostępnych miejsc selektywnej zbiórki odpadów komunalnych tzw. "gniazd" lub przekazywania ich do PSZOKu. W systemie tym, gmina nie zapewniała faktycznego odbioru bioodpadów „u źródła”.

Uchwały zakwestionował organ nadzoru i zaskarżył je do wojewódzkiego sądu administracyjnego. W skardze, wojewoda wskazał, że uchwały zostały podjęte z istotnym naruszeniem art. 4 ust. 2 pkt 3 w związku z art. 4 ust. 2 pkt 1 a i art. 4 ust. 2 pkt 1b w związku z art. 6c ust. 1 i art. 6r ust. 2d oraz w związku z art. 3 ust. 2 pkt 5, art. 3 ust. 2d oraz art. 6r ust. 3a ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2022 r. poz. 1297), polegającym na ustanowieniu przepisów niezgodnych z regulacją ustawową poprzez brak określenia możliwości pozbywania się bioodpadów przez właścicieli nieruchomości zabudowanych budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi w postaci ich odbioru przez uprawniony podmiot bezpośrednio "u źródła" - z terenu nieruchomości, na której powstały.

Gmina nie zgodziła się z twierdzeniem wojewody, że w zakresie bioodpadów postanowiono o ich nieodbieraniu przez uprawniony podmiot od właścicieli nieruchomości zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, a zatem z miejsc ich powstawania, tj. "u źródła". W ocenie gminy, wojewoda nieprawidłowo zinterpretował postanowienia zaskarżonych uchwał oraz zastosował niewłaściwą wykładnię przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Gmina wskazywała, że przepisy zaskarżonych uchwał zapewniały odbieranie i pozbywanie się bioodpadów, w tym trawy, z terenu wszystkich nieruchomości objętych gminnym systemem gospodarowania odpadami komunalnymi, tj. zarówno z terenu nieruchomości w zabudowie jednorodzinnej, jak i z terenu nieruchomości w zabudowie wielorodzinnej. W ocenie gmina odbiór odpadów "u źródła" został zapewniony poprzez odbieranie bioodpadów z pojemników usytuowanych na terenie gminy. Ponadto, gmina zauważyła, że bioodpady, w tym trawa, były nadto przyjmowane przez PSZOK.

Wojewódzki Sąd Administracyjny rozpatrując sprawę, przychylił się do stanowiska zaprezentowanego przez wojewodę i stwierdził nieważność uchwał w części dotyczącej kwestionowanych zapisów w zakresie zmiany systemu odbioru i pozbywania się bioodpadów na system „donoszony”.

W uzasadnieniu wyroku wojewódzki sąd administracyjny wskazał m.in. :

„Nie można zaakceptować argumentacji organu, jakoby samo umożliwienie mieszkańcom (właścicielom nieruchomości zabudowanych budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi) możliwości dostarczania na własny koszt odpadów biodegradowalnych do punktu selektywnej zbiórki tych odpadów, czy też możliwość umieszczenia bioodpadów w odpowiednich pojemnikach – gniazdach, czyli ogólnodostępnych miejscach selektywnej zbiórki odpadów komunalnych stanowiło prawidłowe wypełnienie ustawowego obowiązku zorganizowania odbioru odpadów komunalnych. Sąd podziela zarzut (i argumentację) Wojewody, zgodnie z którą możliwość umieszczenia bioodpadów w odpowiednich pojemnikach – gniazdach, czyli ogólnodostępnych miejscach selektywnej zbiórki odpadów komunalnych może wyłącznie stanowić inny sposób zapewnienia przyjmowania odpadów przez gminę, o którym mowa w art. 6r ust. 2d u.c.p.g., który jest jednak tylko dopełnieniem systemu podstawowego, polegającego na pozbywaniu się i odbieraniu bioodpadów bezpośrednio z terenu nieruchomości "u źródła". Nie może on być tym samym utożsamiany (co w okolicznościach sprawy nieprawidłowo czyni organ) z odbieraniem odpadów komunalnych.”.

(wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 11 kwietnia 2023 r., II SA/Wr 895/22 – sprawa regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy; wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 11 kwietnia 2023 r., II SA/Wr 896/22 – sprawa szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów)

W skardze kasacyjnej, gmina prezentowała stanowisko, według którego kluczowym przepisem dotyczącym obowiązków gminy w zakresie sposobu pozbywania się odpadów komunalnych był przepis art. 6c ust. 1 i 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. W ocenie gminy, kwestia odbierania odpadów komunalnych z terenu nieruchomości powinna być rozumiana nie tylko jako faktyczne odbieranie z terenu nieruchomości (aspekt terytorialny), ale także w aspekcie podmiotowym, a więc odbierania od właściciela nieruchomości. W tym kontekście gmina wskazywała na zapisy art. 6c ust. 1 i ust. 2 oraz art. 6r ust. 3 i ust. 3d ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, podkreślając, że w przepisach tych jest wskazane sformułowanie „od właściciela/li nieruchomości”.

Wojewoda w odpowiedzi na skargę kasacyjną zwrócił uwagę, że kluczowym przepisem określającym obowiązki gminy w zamian za pobraną opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi jest art. 6r ust. 2d ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Zgodnie z przywołanym przepisem, w zamian za pobraną opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina zapewnia właścicielom nieruchomości pozbywanie się wszystkich rodzajów odpadów komunalnych, przy czym rozumie się przez to odbieranie odpadów z terenu nieruchomości, o których mowa w art. 6c ust. 1 i 2, przyjmowanie odpadów, o których mowa w art. 3 ust. 2 pkt 6, przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych oraz zapewnianie przyjmowania tych odpadów przez gminę w inny sposób.

Uwzględniając brzmienie powyższego przepisu, który wprost określa, że podstawowym sposobem pozbywania się odpadów komunalnych przez właścicieli nieruchomości, w zamian za uiszczoną opłatę, jest ich odbiór przez właściwy podmiot „z terenu nieruchomości”, a więc według zasady odbioru odpadów „u źródła”. Przy tak sformułowanym rozumieniu sposobu pozbywania się odpadów komunalnych, nie sposób uznać, że choć ustawodawca wskazał, że odbiór to odbiór odpadów „z terenu nieruchomości” (u źródła), a więc tam gdzie powstają, to również odbiorem tym będzie odbieranie z miejsc wyznaczonych przez gminę na terenach gminnych. Wojewoda zauważył, że w jego ocenie trudno uznać pozbywania się bioodpadów poprzez ustawione przez gminę „gniazda” oddalone od terenu nieruchomości, za zapewnienie przez gminę odbioru tych odpadów zgodnie z art. 6r ust. 2d ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, a więc z terenu nieruchomości – „u źródła”.

Rozpatrując sprawy, Naczelny Sąd Administracyjny, przychylił się do stanowiska organu nadzoru i oddalił skargi kasacyjne gminy w całości. Obecnie jeszcze nie są dostępne uzasadnienia wyroków.

(wyrok NSA z dnia 18 marca 2025 r., II OSK 1910/23 oraz III OSK 1911/23)

---

Zainteresował Cię ten temat, masz wątpliwości lub pytania, a może potrzebujesz profesjonalnego wsparcia? Zapraszamy do kontaktu - Grzegorz Drozd, radca prawny, wspólnik w Kancelarii Drozd & Pięta.