PROJEKT USTAWY O LIKWIDACJI BARIER UTRUDNIAJĄCYCH FUNKCJONOWANIE JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

W wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów ujęto dawno już zapowiadany przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, a jednocześnie oczekiwany przez stronę samorządową, projekt ustawy związanej z nowelizacją ustaw około samorządowych (UD309).

Jak możemy przeczytać w zakresie celów projektu oraz informacji o przyczynach i potrzebie rozwiązań planowanych w projekcie, projekt ustawy o likwidacji barier utrudniających funkcjonowanie jednostek samorządu terytorialnego stanowi inicjatywę oddolną przedstawicieli strony samorządowej Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.

Jeszcze pod koniec 2024 r. przedstawiciele strony samorządowej Komisji Wspólnej przekazali opracowany pakiet propozycji zmian legislacyjnych, dotyczących przywrócenia autonomii samorządom, prowadzących do poprawy jakości usług publicznych oraz realizacji konstytucyjnej zasady pomocniczości w zakresie utraconych na przestrzeni ostatnich lat zadań i kompetencji. Z kolei w następstwie prac nad projektem, przedstawiciele strony rządowej Komisji Wspólnej na posiedzeniu plenarnym Komisji w dniu 26 lutego 2025 r.  wskazali, że pakiet zmian zostanie uzupełniony o rozwiązania opracowane przez resort spraw wewnętrznych i administracji.

Zatem zapowiadany przez MSWiA projekt ustawy będzie stanowił realizację zarówno postulatów samorządowych (niestety jedynie w części), ale także będzie wdrażał rozwiązania zaproponowane przez ministerstwo. Projekt ustawy ma obejmować zmiany w kilku obszarach działalności samorządowej.

Proponowane zmiany w zakresie ustrojowych ustaw samorządowych:

• zdefiniowanie pojęcia – „,liczba mieszkańców gminy, powiatu i województwa”;

• zmiana procedury zmian granic gmin (ograniczenie częstotliwości rozpatrywania przez Radę Ministrów spraw dotyczących ustalenia i zmiany granic w przypadku braku zgodnych uchwał rad gmin, wzmocnienie rangi udziału społeczeństwa w procedurze dokonywania zmian granic gmin poprzez dookreślenie instytucji konsultacji, określenie zasad rozliczeń finansowych pomiędzy gminami);

• przyznanie wójtowi kompetencji w zakresie koordynacji projektowania planów i programów strategicznych oraz ich wdrażania przez urząd, jednostki organizacyjne i gminne osoby prawne;

• umożliwienie komisjom rady gminy i rady powiatu obradowania i podejmowania uchwał z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość;

• zmiana przepisów regulujących zadania własne gminy, polegające na dostarczeniu energii elektrycznej;

• zniesienie ograniczenia w zakresie liczby zastępców wójta (burmistrza, prezydenta miasta);

• przyznanie radzie gminy fakultatywnej możliwości określenia zasad, na jakich członkom komisji wyborczych do organów jednostek pomocniczych będzie przysługiwać dieta;

• rozciągnięcie mechanizmu pomocniczości również wobec nadzoru prawnego wojewodów nad jednostkami samorządu terytorialnego.

  
  

Z całą pewnością kwestia zmiany przepisów dotyczących procedury zmian granic gmin będzie jedną z najważniejszych i oczekiwanych zmian, które ma wprowadzić zapowiadana ustawa.

Dobrą zmianą będzie również umożliwienie komisjom rady gminy i rady powiatu obradowania i podejmowania uchwał z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość, choć powstaje pytanie – dlaczego komisjom, a nie jednocześnie radom w zakresie odbywania sesji?

Ciekawostką jest planowana zmiana w zakresie zniesienie ograniczenia w zakresie liczby zastępców wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Interesujące, jakie są powody i uzasadnienie wprowadzania takiej zmiany.

Z kolei rozciągnięcie mechanizmu pomocniczości również wobec nadzoru prawnego wojewodów nad jednostkami samorządu terytorialnego, stanowi zapewne rezultat toczących się od dłuższego czasu dyskusji nad modelem obecnego nadzoru wojewodów i dążenia do sformalizowania w przepisach już obecnie praktykowanych przez niektórych wojewodów rozwiązań mających na celu „złagodzenie” bezpośredniej ingerencji nadzorczej przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiedniego poziomu dbałości o legalność działalności samorządowej (szczególnie w zakresie działalności prawodawczej organów samorządowych).Kierunek jak najbardziej słuszny i dający szansę (w końcu) na ujednolicenie działalności nadzorczej wojewodów, przynajmniej w wymiarze formalnym.

Proponowane zmiany w innych ustawach:

• rozszerzenie katalogu form organizacyjnych oraz form prowadzenia działalności kulturalnej, podmiotów wnioskujących o nadanie Medalu „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, podmiotów mogących objąć mecenatem instytucje kultury, dla których organizatorami są jednostki samorządu terytorialnego, o UE i inne organizacje międzynarodowe (zmiany w ustawie o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej);

• uzupełnienie katalogu zadań własnych gmin o działania promujące rozwój odnawialnych źródeł energii oraz upowszechnianiu wiedzy dotyczącej odnawialnych źródeł energii oraz efektywności energetycznej wśród mieszkańców gminy i innych podmiotów (zmiany w ustawie – Prawo energetyczne);

• umożliwienie: powierzenia przez organy zarządzające ruchem (marszałka, starostę, prezydenta miasta) zarządzania ruchem jednostce organizacyjnej będącej zarządem drogi oraz organom zarządzającym ruchem (marszałkowi, staroście, prezydentowi miasta) upoważniania - pracowników wykonujących te zadania (zmiany w ustawie – Prawo o ruchu drogowym);

• możliwość poszerzenia przeznaczenia środków NFZ na dofinansowanie programów polityki zdrowotnej realizowanych przez jednostkę samorządu terytorialnego (zmiany w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych);

• możliwość potwierdzania przez pracowników samorządowych swojej tożsamości za pomocą środków identyfikacji elektronicznej wydanych w systemach identyfikacji elektronicznej przyłączonych do węzła krajowego identyfikacji elektronicznej (zmiany w ustawie o pracownikach samorządowych);

• rezygnacja z corocznego ustalania przez radę powiatu wysokości opłat za usunięcie i przechowywanie statków lub innych obiektów pływających na terenie danego powiatu (zmiany w ustawie o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych).

  
  

 Planowany termin przyjęcia projektu ustawy przez Radę Ministrów został określony na – IV kwartał 2025 r.

---

Zainteresował Cię ten temat, masz wątpliwości lub pytania, a może potrzebujesz profesjonalnego wsparcia? Zapraszamy do kontaktu - Grzegorz Drozd, radca prawny, wspólnik w Kancelarii Drozd & Pięta.