PRZYŁĄCZENIE DO SIECI KANALIZACYJNEJ CZY PRZYDOMOWA OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW?

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2024 r. poz. 399), właściciele nieruchomości zapewniają utrzymanie czystości i porządku przez przyłączenie nieruchomości do istniejącej sieci kanalizacyjnej lub, w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, wyposażenie nieruchomości w zbiornik bezodpływowy nieczystości ciekłych lub w przydomową oczyszczalnię ścieków bytowych, spełniające wymagania określone w przepisach odrębnych; przyłączenie nieruchomości do sieci kanalizacyjnej nie jest obowiązkowe, jeżeli nieruchomość jest wyposażona w przydomową oczyszczalnię ścieków spełniającą wymagania określone w przepisach odrębnych.

Przypomnienia wymaga, że z dniem 9 sierpnia 2022 r. (ustawa z 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy - Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw – Dz. U. poz. 1549) ustawodawca dokonał zmiany definicji nieczystości ciekłych zawartej w art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. W myśl nowego brzmienia  przez nieczystości ciekłe rozumie się ścieki gromadzone przejściowo w zbiornikach bezodpływowych lub osadnikach w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków.

Tym samym, konsekwencją wprowadzonych zmian do ustawy jest objęcie obowiązkiem gromadzenia nieczystości ciekłych i pozbywania się zebranych na terenie nieruchomości nieczystości ciekłych w sposób zgodny z przepisami ustawy i przepisami odrębnymi również właścicieli nieruchomości, na których zlokalizowane są przydomowe oczyszczalnie ścieków (art. 5 ust. 1 pkt 3a i 3b ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach).

Zatem, gdy na terenie gminy istnieje sieć kanalizacyjna - zasadą jest, że nieruchomość musi być podłączona do tej sieci.

Jednocześnie przyłączenie nieruchomości do sieci kanalizacyjnej nie będzie obowiązkowe w przypadku, gdy nieruchomość jest wyposażona w przydomową oczyszczalnię ścieków spełniającą wymagania określone w przepisach odrębnych.

Odmiennie wygląda sytuacja, gdy na terenie gminy sieć kanalizacyjna nie istnieje lub jej budowa jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona. W takich okolicznościach, właściciele nieruchomości mają obowiązek wyposażenia ich w zbiornik bezodpływowy nieczystości ciekłych lub przydomową oczyszczalnię ścieków bytowych. Warto równocześnie zauważyć, że ustawodawca w takich sytuacjach pozostawia wybór właścicielom nieruchomości. Jednak trzeba mieć świadomość, że np. wybór zbiornika bezodpływowego, w późniejszym czasie, gdy nastąpi wybudowanie sieci kanalizacyjnej, będzie się wiązał z obowiązkiem przyłączenia do takiej sieci (odmiennie niż w przypadku przydomowej oczyszczalni ścieków).

Jak wskazał NSA w wyroku z dnia 6 lipca 2023 r. (II OSK 802/20) -

„Słusznie podkreśla się w orzecznictwie, że sam fakt planowania przez gminę budowy kanalizacji pozostaje bez wpływu na zakres uprawnień właściciela w przedmiocie wyboru formy odprowadzania ścieków w postaci oczyszczalni. W rezultacie właściciel nieruchomości przed wybudowaniem kanalizacji sanitarnej na danym terenie ma wynikające z ustawy prawo do realizacji przydomowej oczyszczalni ścieków.”.

Trzeba również mieć na względzie, że aby przydomowa oczyszczalnia ścieków wybudowana na nieruchomości w okresie nieistnienia sieci kanalizacyjnej, mogła nadal być wykorzystywana przez właściciela nieruchomości także po wybudowaniu sieci, musi ona spełniać wymagania określone w przepisach odrębnych.

Niewątpliwie przepisami odrębnymi będą przepisy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2024 r. poz. 24 ze zm.).

Na gruncie właśnie Prawa ochrony środowiska, WSA w Gliwicach przyjął stanowisko w zakresie wymogu spełnienia wszystkich obowiązków związanych z funkcjonowaniem przydomowej oczyszczalni ścieków, w przypadku zrealizowania sieci kanalizacyjnej przez gminę -

„Pozostaje wreszcie odpowiedź na pytanie, czy eksploatacja oczyszczalni ścieków skarżących jest legalna. Została ona wzniesiona na podstawie pozwolenia na budowę. Została więc wybudowana legalnie, w świetle przepisów prawa budowlanego. Ale skarżący nie dokonali zgłoszenia eksploatacji oczyszczalni organowi ochrony środowiska, w tym wypadku organowi gminy. Obowiązek ten wynika bezpośrednio z treści art. 152 ust. 5 ustawy Prawo ochrony środowiska. Zgodnie z nim "instalację, o której mowa w ust. 1, objętą obowiązkiem zgłoszenia w okresie, gdy jest już ona eksploatowana, prowadzący ją jest obowiązany zgłosić w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym została ona objęta tym obowiązkiem". Przydomowe oczyszczalnie ścieków zostały objęte obowiązkiem zgłoszenia w związku z wejściem w życie rozporządzenia z dnia 20 listopada 2001 r. Zatem stosownego zgłoszenia należało dokonać w terminie 6 miesięcy od dnia 26 grudnia 2001 r. W związku z powyższym należy uznać, że w sprawie zaistniała przesłanka nakazania skarżącym podłączenia się do istniejącej kanalizacji sanitarnej. Eksploatowana przez nich instalacja nie spełnia wymagań określonych w przepisach odrębnych, czyli ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. (nie została zgłoszona).” (wyrok z dnia 22 stycznia 2025 r., II SA/Gl 1104/24).

Zatem samo spełnienie warunku istnienia przydomowej oczyszczalni ścieków przed wybudowaniem sieci kanalizacyjnej, nie zawsze będzie powodowało zwolnienie właściciela nieruchomości z obowiązku przyłączenia nieruchomości do sieci.

Ponadto, warto także wspomnieć o regulacjach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które co do zasady uniemożliwiają korzystania z przydomowych oczyszczalni ścieków w sytuacji istnienia sieci kanalizacyjnej.

WSA w Poznaniu rozpatrując sprawę dotyczącą zapisów miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, wskazał –

„We wsi Mościenica, a właściwie w ulicy, przy której znajduje się działka skarżącej, nie ma wybudowanej sieci kanalizacyjnej, co nie jest w żaden sposób kwestionowane. Oznacza to, że skarżąca ma prawny obowiązek, w myśl art. 5 ust. 1 pkt 2 CzystGmU, zbudować przydomową oczyszczalnię ścieków, która będzie spełniała wymagania określone w odrębnych przepisach albo wykonać zbiornik bezodpływowy na nieczystości ciekłe. Jest to prawny obowiązek, przy czym skarżąca ma prawo zdecydowania, czy wykona zbiornik, czy zbuduje oczyszczalnię ścieków. Przepis § 12 ust. 3 uchwały nr LIII/530/2010 wprowadza jednak zakaz budowy takiej oczyszczalni. Nie sposób uznać, aby taki przepis prawa był zgodny z przepisami, które mają wyższą rangę w konstytucyjnej hierarchii źródeł prawa.” (wyrok z dnia 16 maja 2024 r., II SA/Po 790/23). 

Z kolei WSA w Gliwicach zauważył –

„Ustalenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego o charakterze reglamentacyjnym nie mogą być interpretowane rozszerzająco, tzn. interpretacja tego rodzaju postanowień planu nie może powodować rozszerzania nakładanych na właścicieli gruntów ograniczeń.” (wyrok z dnia 26 lutego 2024 r. II SA/Gl 1559/23).

Błędne i niezgodne z przepisami rangi ustawowej, zapisy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, nie mogą zatem stanowić przesłanek uniemożliwiających właścicielom nieruchomości realizacji uprawnień czy obowiązków wynikających wprost z ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

---

Zainteresował Cię ten temat, masz wątpliwości lub pytania, a może potrzebujesz profesjonalnego wsparcia? Zapraszamy do kontaktu - Grzegorz Drozd, radca prawny, wspólnik w Kancelarii Drozd & Pięta.