ZAKAZ „PLASTIKU” JAKO ZASADA KORZYSTANIA Z OBIEKTÓW I URZĄDZEŃ UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ

Zgodnie z art. 40 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2024 r. poz. 1465 ze zm.) – dalej „u.s.g.”, organy gminy mogą wydawać akty prawa miejscowego w zakresie zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.

Rada Miejska Wałbrzycha, korzystając z powyższej podstawy prawnej, podjęła uchwałę w sprawie określenia zasad korzystania z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej w Gminie Wałbrzych służących ograniczeniu ilości odpadów pochodzących z tworzyw sztucznych.

Regulacją uchwały objęto gminne obiekty i urządzenia użyteczności publicznej – rozumiane jako obiekty i urządzenia użyteczności publicznej znajdujące się na terenie Gminy Wałbrzych, takie jak: obiekty sportowe, szkoły, przedszkola, place zabaw, obiekty o charakterze kulturalnym, obiekty stanowiące własność Gminy Wałbrzych, oddane jej jednostkom.

Jednocześnie w akcie prawa miejscowego uregulowano definicję produktu jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych - jako produkt, który jest w całości lub częściowo wykonany z tworzyw sztucznych i który nie został przeznaczony, zaprojektowany ani wprowadzony do obrotu tak, aby osiągnąć w ramach okresu żywotności wielokrotną rotację poprzez zwrócenie go do producenta w celu powtórnego napełnienia lub ponownego użycia do tego samego celu, do którego był pierwotnie przeznaczony.

Dodatkowo ustalono definicję tworzywa sztucznego - jako materiał składający się z polimeru zgodnie z definicją zawartą w art. 3 pkt 5 rozporządzenia (WE) nr 1907/2006, do którego mogły zostać dodane dodatki lub inne substancje i który może funkcjonować jako główny składnik strukturalny produktów końcowych, z wyjątkiem polimerów naturalnych, które nie zostały chemicznie zmodyfikowane. Ponadto, uchwała regulowała także pojęcie oksydegradowalnych tworzyw sztucznych oraz toreb na zakupy z tworzywa sztucznego - jako torby, o których mowa w art. 8 pkt 15a ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (Dz. U. z 2020 r. poz. 1114 ze zm.).

Następnie Rada Miejska postanowiła, że gminne obiekty i urządzenia użyteczności publicznej oznacza się znakiem "STREFA WOLNA OD JEDNORAZOWEGO PLASTIKU", ustalając na ich terenie zakaz:

• w sposób widoczny posiadania, używania, udostępniania oraz sprzedaży następujących produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych i oksydegradowalnych tworzyw sztucznych: a) pojemników na żywność, z pokrywką lub bez, b) pojemników na napoje, z pokrywką, z wieczkiem lub bez, c) sztućców, w tym: widelców, noży, łyżeczek, pałeczek, d) talerzy, e) słomek, z wyjątkiem słomek objętych zakresem stosowania dyrektywy 90/385/EWG lub dyrektywy 93/42/EWG, f) mieszadełek do napojów, g) patyczków mocowanych do balonów lub służących jako podparcie do balonów przeznaczonych do użytku nieprofesjonalnego, h) jednorazowych toreb na zakupy z tworzywa sztucznego;  

• w sposób widoczny posiadania, udostępniania oraz sprzedaży pożywienia i napojów umieszczonych w produktach jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych i oksydegradowalnych tworzyw sztucznych, chyba że przełożenie pożywienia lub przelanie napoju do opakowań wielorazowych jest niemożliwe z przyczyn technicznych;  

• wydawania konsumentom żywności i napojów - niepakowanych fabrycznie na wynos - z użyciem w sposób widoczny produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych i oksydegradowalnych tworzyw sztucznych;

• pakowania produktów z użyciem produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych i oksydegradowalnych tworzyw sztucznych takich jak woreczki i torby na zakupy z tworzyw sztucznych i oksydegradowalnych tworzyw sztucznych;

• zbywania i rozpowszechniania w sposób widoczny produktów promocyjnych lub reklamowych stanowiących produkt jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych i oksydegradowalnych tworzyw sztucznych, chyba że nie istnieje bezpieczny dla środowiska zamiennik surowca, z którego jest wykonany taki produkt.

  
  

Uchwała została zakwestionowana przez organ nadzoru z uwagi na to, że postanowienia uchwały nie stanowiły zasad korzystania z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, wynikających z delegacji ustawowej art. 40 ust. 2 pkt 4 u.s.g. i art. 40 ust. 2 pkt 4 u.s.p. W ocenie organu nadzoru, ustalone mocą uchwały normy nie spełniały wymogów przypisanych stanowieniu zasad i trybu korzystania z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, a tym samym uchwała została podjęta bez podstawy prawnej. Organ nadzoru zaskarżył uchwałę do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Skarga wojewody została uwzględniona przez WSA we Wrocławiu. Sąd w całości podzielił stanowisko organu nadzoru (wyrok z dnia 11 marca 2021 r., II SA/Wr 505/20).

Rada, nie zgadzając się z wyrokiem Sądu I instancji, wniosła skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Wyrokiem z dnia 18 lutego 2025 r. NSA oddalił skargę kasacyjną Rady Miejskiej.

W motywach zajętego stanowiska przez NSA wskazano:

 „Ma rację Sąd I instancji, że już sam tytuł zaskarżonej uchwały wskazuje jednoznacznie, że celem tego aktu jest w istocie ograniczenie odpadów pochodzących z tworzyw sztucznych. Śledząc dalej zakwestionowane przez organ nadzoru unormowania należy podzielić stanowisko Wojewody, że wysoce wątpliwe jest, aby przyjęte przez Radę rozstrzygnięcia doprowadziły do rzeczywistego ograniczenia odpadów pochodzących z tworzyw sztucznych na terenie gminy. Skoro bowiem ograniczenie z jednej strony dotyczy enumeratywnie wymienionych w uchwale terenów i obiektów, a z drugiej już po opuszczeniu tychże, obywatel może posłużyć się przedmiotem wykonanym z tworzyw sztucznych w sposób widoczny, a następnie wyrzucić go do odpowiedniego pojemnika, cel uchwały należy uznać za co najmniej iluzoryczny.”

Ponadto, NSA zauważył:

„W pełni należy podzielić pogląd Sądu I instancji, według którego "kwestie dotyczące możliwości zakazu posiadania, używania, udostępniania oraz sprzedaży przedmiotów wymienionych w § 3 uchwały, a także sprzedaży z automatów vendingowych nie mieszczą się w delegacji ustawowej, przekazanej radom gmin na podstawie przywołanego art. 40 u.s.g.".”

W dalszej części argumentacji NSA zwrócił uwagę:

„(…) zgodzić należy się z Sądem I instancji, że wysoce wątpliwe jest, aby przyjęte przez skarżący kasacyjnie organ rozstrzygnięcia doprowadziły do rzeczywistego ograniczenia odpadów pochodzących z tworzyw sztucznych na terenie gminy. Skoro bowiem ograniczenie z jednej strony dotyczy enumeratywnie wymienionych w uchwale terenów i obiektów, a z drugiej już po opuszczeniu tychże miejsc, adresat tych przepisów prawa miejscowego może posłużyć się przedmiotem wykonanym z tworzyw sztucznych w sposób widoczny, a następnie wyrzucić go do odpowiedniego pojemnika. (…) Ma rację Sąd I instancji, że adresat uchwały może mieć np. uzasadnione wątpliwości z odpowiedzią na pytanie, czy przedmiot, który posiada w sposób widoczny, na terenie obiektów objętych uchwałą, odpowiada skomplikowanej i częstokroć dla większości obywateli, niezrozumiałej definicji, zawartej w uchwale.”.

---

Zainteresował Cię ten temat, masz wątpliwości lub pytania, a może potrzebujesz profesjonalnego wsparcia? Zapraszamy do kontaktu - Grzegorz Drozd, radca prawny, wspólnik w Kancelarii Drozd & Pięta.